Centraal-Afrikaanse Republiek

De Centraal‑Afrikaanse Republiek ligt in het hart van het continent en bestaat uit savannes, dichte bossen en brede rivieren. In het zuidwesten trekt Dzanga‑Sangha Nationaal Park onderzoekers en avonturiers die laaglandgorilla’s en bosolifanten in hun natuurlijke omgeving willen zien. Eindeloze woudkuilen vol mineraalrijke klei lokken elke ochtend groepen dieren die stil water drinken, terwijl grijze papegaaien boven de kruinen scheren.

De recente geschiedenis draagt sporen van Frans koloniaal bestuur. Straten in Bangui dragen nog namen uit die tijd en administratieve systemen volgen deels Franse patronen. Na de onafhankelijkheid riep Jean‑Bédel Bokassa zichzelf uit tot keizer; zijn kroning in 1977 symboliseerde ambitie, maar leidde ook tot schulden en onvrede. Monumenten en verlaten paleizen herinneren aan deze periode.

Onder het landschap ligt een schat aan diamanten en goud. Handelaren zien kansen, maar de afwezigheid van stevige infrastructuur maakt exploiteren lastig. In afgelegen rivieren zeven mijnwerkers zand voor fonkelende steentjes; soms laait een conflict op wanneer gewapende groeperingen winstkansen ruiken.

Het dagelijks leven weerspiegelt religieuze verscheidenheid. In steden roepen imam en kerkklok vlak na elkaar; op het platteland mengen oude voorouderrituelen met zondagsmis. Feestdagen worden vaak samen gevierd, met gedeeld sorghumbier en een stoofpot van pinda en kip. Ondanks uitdagingen zoeken velen naar harmonie langs de rivieroevers waar handel, gebed en gezang elkaar ontmoeten.

Reizigers komen vooral voor de uitgestrekte bossen in het zuidwesten. Vanuit Bayanga vaart een pirogue de Sangha‑rivier op, waarna bospaden leiden naar kijkplatforms bij Dzanga‑Bai. Gorillatrackers fluisteren aanwijzingen terwijl bosolifanten rustig zoutrijke klei oplikken. Overnachten kan in eenvoudige ecolodges met zonnepanelen en muskietnetten; vroeg boeken is noodzakelijk omdat er maar enkele kamers zijn.

Bangui vormt het vertrekpunt en toont een levendige rivierkade waar houten kano’s cassave en gerookte vis aanvoeren. De markt bij de kathedraal verkoopt handgesneden n’gombi‑harpen en geweven manden. Wegcondities buiten de hoofdstad variëren sterk, vooral in de regentijd; daarom regelen de meeste bezoekers een terreinwagen met chauffeur en veiligheidsbriefing. Binnenlandse vluchten bestaan niet, maar een riviercruise in het droge seizoen kan kleine dorpen verbinden.

Permits voor parken en gorillatrektochten worden ter plekke uitgegeven in samenwerking met WWF‑rangers. Vaccinaties en een goede reisverzekering zijn onmisbaar, maar wie de voorbereiding serieus neemt, krijgt ongerept regenwoud en oprechte gastvrijheid terug.

De Centraal‑Afrikaanse Republiek ligt precies in het hart van Afrika. Het land grenst aan Tsjaad in het noorden, Soedan in het noordoosten, Zuid‑Soedan in het oosten, de Democratische Republiek Congo en de Republiek Congo in het zuiden en Kameroen in het westen.

Het centrale plateau schommelt rond zeshonderd meter hoogte en vormt een waterscheiding tussen de stroomgebieden van de Tsjaadkom en de Kongobekken. In het noorden loopt het grasland geleidelijk over in de Sahel‑savanne, waar acacia’s verspreid staan en herders in het droge seizoen op zoek gaan naar malse weiden. Het zuiden bestaat juist uit dicht equatoriaal regenwoud met lianen en hoge mahonie‑bomen; hier ontspringen de Sangha en de Lobaye die via de Kongorivier naar de oceaan stromen.

De Ubangi in het zuidwesten is de langste bevaarbare rivier van het land. Tijdens het natte seizoen zet hij dorpen aan de oever onder een dun laagje water, zodat pirogues zich makkelijk verplaatsen. In de oostelijke hooglanden steken granieten kopjes zoals het Yadé‑massief boven het plateau uit en bieden uitzicht over kilometers savanne.

In 1963 werd Sango naast het Frans tot nationale taal verheven. Het was daarmee de eerste Afrikaanse handelstaal die in een republiek de status van officiële bestuurstaal kreeg. Ruim negentig procent van de inwoners spreekt Sango dagelijks, vaak gemengd met regionale woorden.

De hoofdstad ligt precies aan een reeks stroomversnellingen in de Ubangi. De naam Bangui stamt van het Bobangi‑woord bangüi, dat “plaats van rapids” betekent. Door die ondiepe rotsen kunnen zeeschepen de stad niet bereiken; alles boven Bangui vaart nog altijd in houten pirogues.

In Dzanga‑Sangha staat een houten observatietoren die net boven het bladerdak uitkomt. Onderzoekers tellen hier westelijke laaglandgorilla’s zonder ze te storen, omdat de dieren het platform niet ruiken of horen. Bezoekers mogen onder begeleiding omhoog om het tellen zelf mee te maken.

Ongeveer een kwart van de wereldwijde productie van ruwe industriële diamanten komt uit Centraal‑Afrikaanse rivierbodems. Slechts een klein deel belandt via officiële kanalen op de exportlijst; de rest verdwijnt informeel over grenswegen naar Kameroen en Soedan.

De Bayaka‑gemeenschappen in het zuidwesten zingen meervoudige yodel‑lijnen die uit vier tot zes stemmen bestaan. Wetenschappers vergelijken de patronen met vogelzang: zodra de leader een melodie inzet, vullen anderen de stiltes aan zodat het lied geen seconden zonder klank blijft.