Orkaan informatie
Tropische stormen waarbij de windsnelheden oplopen tot
boven de 119 kilometer per uur noemt men een
orkaan of tropische
cycloon. Lokaal worden benamingen zoals hurricane (Amerika), taifoen
of tyfoon (Azië), cycloon of tropische cycloon genoemd. De aanduiding
is verschillend, het weersysteem wat ermee aangeduid wordt is
hetzelfde. Voor de duidelijkheid hanteren we binnen dit artikel de
term orkaan.
Het ontstaan van orkanen
Een orkaan komt altijd voort uit een tropische depressie. Zonder een
tropische depressie kan er geen sprake zijn van een orkaan. Een storm
met windkracht 12 die niet ontstaan is uit een tropische depressie
heet geen orkaan maar is officieel een storm met orkaankracht.
Een tropische depressie is een lagedrukgebied dat boven zeewater
ontstaat binnen tropische en subtropische zones. Dat gebeurt in de
regel tussen 5 en 20 graden noorderbreedte of zuiderbreedte. Dicht bij
de evenaar is het corioliseffect te beperkt, waardoor daar zelden
tropische depressies ontstaan.
Alle tropische depressies inclusief orkanen moeten aan drie kenmerken
voldoen:
1) Er moet voldoende atmosferische convectie zijn
2) Er dient sprake te zijn van een gesloten circulatie, dat wil zeggen
volledig rond en niet onderbroken door een front
3) De depressie moet een warme kern hebben, wat betekent dat de
warmste lucht zich in het oog van de depressie moet bevinden.
Om een orkaan te laten ontstaan is er een zeewatertemperatuur nodig
van minimaal 26 graden Celsius en warme lucht boven het zeewater om
een tropisch systeem te activeren. Daarom is het ontstaan van een
orkaan gebonden aan een locatie en een seizoen. Het exacte
orkaanseizoen is daarom verschillend per halfrond.
Kracht van de orkaan
Om de kracht van een orkaan uit te drukken gebruikt men op de meeste
plekken ter wereld de schaal van Saffir en Simpson. Deze classificatie
deelt de orkanen in vijf orkaanklassen in en aanvullend twee klassen
voor een tropische storm en een tropische depressie.
De indeling volgens de schaal van Saffir en Simpson:
klasse |
benaming |
windsnelheden |
schade |
TD |
(tropische) depressie |
<62 km/u |
nihil |
TS |
(tropische) storm |
63-118 km/u |
nihil |
S-1 |
orkaan |
119-154 km/u |
licht |
S-2 |
orkaan |
155-178 km/u |
matig |
S-3 |
orkaan |
179-210 km/u |
groot |
S-4 |
orkaan |
211-250 km/u |
extreem |
S-5 |
orkaan |
>250 km/u |
catastrofaal |
Het gevaar van orkanen
Orkanen kunnen een vernietigende kracht hebben. Bij klasse 1 orkanen
beperkt de schade zich over het algemeen tot lichte schade aan
gebouwen, auto's en natuur. Een klasse 2 orkaan kan voor aanzienlijke
schade aan bomen en gewassen zorgen, alsmede voor grotere schade aan
gebouwen. Een klasse 3 orkaan kan zorgen voor grote schade aan
gebouwen, auto's, straatinrichtingen, bomen en gewassen. Bij een
klasse 4 orkaan is er meestal sprake van grote schade aan gebouwen,
huizen, natuur en straatinrichtingen. Complete daken kunnen
weggeblazen worden, bomen kunnen uit de grond gerukt worden en
gebouwen kunnen (deels) vernietigd worden. Een klasse-5 orkaan zorgt
voor enorme schade aan alles wat op het pad van de orkaan ligt. De
natuur kan door een orkaan van de 5e categorie onherstelbare schade
oplopen.
Water
Niet alleen de wind vormt een gevaar bij een orkaan. Water vormt niet
zelden een nog groter risico. Dat kan op twee manieren gebeuren.
Allereerst zorgt een orkaan voor soms enorme hoeveelheden neerslag. De
overvloedige neerslag is het gevolg van het vele water dat door het
tropische systeem als het ware uit de zee omhooggetrokken wordt om
later boven land weer te vallen in de vorm van zware regen. De
hoeveelheden neerslag kunnen binnen een gebied van zelfs meer dan
duizend kilometer van de kern oplopen tot honderden millimeters binnen
één etmaal. Veel schade van orkanen komt dan ook voort uit
overstromingen die ontstaan door het vele hemelwater dat via de
normale wegen niet weg kan. Nog vernietigender kunnen de modderstromen
en/of aardverschuivingen zijn die voortvloeien uit de overvloed van
regenwater.
Een ander risico dat een orkaan met zich meebrengt is de stormvloed
die de kustgebieden kan teisteren. Afhankelijk van de kracht van de
orkaan kan de stormvloed meters boven het normale niveau uitstijgen.
Bij en klasse 4 of 5 orkaan hoort een stormvloed die gemiddeld
minimaal 4 tot 5 meter boven normaal uitkomt. De gevolgen voor
bouwwerken direct langs de kust kunnen dan catastrofaal zijn.
Afnemen van kracht
Als een orkaan eenmaal land bereikt neemt hij vaak snel in kracht af.
Binnen enkele uren kan een klasse 1 of 2 orkaan in kracht afnemen
totdat er een tropische storm overblijft. Dat komt omdat de
voedingsbodem voor de orkaan, warm zeewater van minimaal 26 graden
Celsius, op het land ontbreekt. Een andere manier voor een orkaan om
in kracht af te nemen is als de omstandigheden die nodig zijn voor een
orkaan afnemen of zelfs verdwijnen. Dat is het geval zodra het systeem
boven koeler zeewater komt, wat meestal het gevolg is zodra de orkaan
van de evenaar wegdraait naar koelere gebieden.
Zolang het systeem zich binnen de tropische zone begeeft (tussen
breedtegraad 5 en 20) kan de kracht weer toenemen zodra de
depressie of orkaan het land verlaat en weer boven het warme zeewater
komt.
Risicogebieden
De grootste kans op orkanen heb je in het Caribisch gebied, de
zuidwestkusten van de Verenigde Staten, grote delen van Centraal
Amerika, Mexico, Australië, grote delen van zuidoost Azië (waaronder
Filipijnen, Japan, Zuid-Korea, Vietnam, China en India), zuidoost
Afrika (o.a. Madagaskar) en Australië. In de regel geldt dat
kustgebieden en eilanden meer risico lopen om met orkaankracht te
maken te krijgen dan de gebieden die meer landinwaarts liggen. Tevens
zijn deze gebieden gevoelig voor vloedgolven en stormvloed als gevolg
van de extreme wind.
Gevaar voor toeristen
Orkanen ontstaan uit tropische depressies die al lang zichtbaar zijn
voordat er sprake is van een daadwerkelijke orkaan. De orkaanexperts
kunnen daarom ruim van tevoren zien dat er een mogelijk orkaangevaar
dreigt waardoor de instanties tijdig de nodige maatregelen kunnen
nemen. Toeristen die bereikbaar zijn zullen daarom vrijwel altijd op
tijd gewaarschuwd worden en indien de noodzaak daar lijkt te zijn
zullen toeristen geëvacueerd worden of duidelijke instructies van de
accommodatie of overheid krijgen over hoe te handelen.
Orkaanseizoen
De gebieden met orkaanrisico kennen orkaanseizoenen. Hiermee wordt de
periode aangegeven waarin meerdere tropische depressies waargenomen
worden en een deel van deze depressies uitgroeit tot een tropische
storm of een orkaan. Voor de Atlantische Oceaan loopt het
orkaanseizoen bijvoorbeeld van 1 juni tot 1 december, de Grote Oceaan
kent een orkaanseizoen van 1 mei tot 1 december voor de regio Azië en
november tot april voor de regio Australië. |