Orkanen: wat reizigers moeten weten

Orkanen zijn enorme stormsystemen die veel schade kunnen aanrichten en het reizen flink kunnen beïnvloeden. Vooral tijdens het orkaanseizoen is het belangrijk om vooraf goed geïnformeerd te zijn als je naar een gebied reist dat gevoelig is voor tropische stormen. Een goede voorbereiding kan veel ellende voorkomen.

Een orkaan is een krachtige tropische storm met windsnelheden van minimaal 119 km/u. Afhankelijk van waar ze ontstaan, heten ze anders:

• In het Caribisch gebied, de Atlantische Oceaan en het oosten van de VS spreken we van een orkaan (hurricane).
• In Azië, vooral rondom de Filipijnen, Japan en China, heet een vergelijkbare storm een tyfoon.
• Rond de Indische Oceaan en Australië spreekt men van een cycloon.

Hoewel de benamingen verschillen, zijn het in feite allemaal hetzelfde natuurverschijnsel: een krachtige wervelstorm met hevige regen, stormvloeden en verwoestende wind.

Een orkaan komt altijd voort uit een tropische depressie. Zonder een tropische depressie kan er geen sprake zijn van een orkaan. Een storm met windkracht 12 die niet ontstaan is uit een tropische depressie heet geen orkaan, maar is officieel een storm met orkaankracht.

Een tropische depressie is een lagedrukgebied dat boven zeewater ontstaat binnen tropische en subtropische zones. Dat gebeurt in de regel tussen 5 en 20 graden noorderbreedte of zuiderbreedte. Dicht bij de evenaar is het corioliseffect te beperkt, waardoor daar zelden tropische depressies ontstaan.

Alle tropische depressies inclusief orkanen moeten aan drie kenmerken voldoen:

1) Er moet voldoende atmosferische convectie zijn

2) Er dient sprake te zijn van een gesloten circulatie, dat wil zeggen volledig rond en niet onderbroken door een front

3) De depressie moet een warme kern hebben, wat betekent dat de warmste lucht zich in het oog van de depressie moet bevinden.

Om een orkaan te laten ontstaan is er een zeewatertemperatuur nodig van minimaal 26 graden Celsius en warme lucht boven het zeewater om een tropisch systeem te activeren. Daarom is het ontstaan van een orkaan gebonden aan een locatie en een seizoen. Het exacte orkaanseizoen is daarom verschillend per halfrond.

Orkanen ontstaan boven warm zeewater, meestal als de temperatuur van het oppervlaktewater boven de 26°C ligt. Bekende orkaangebieden zijn:

• De Caribische eilanden (zoals Cuba, Haïti, Dominicaanse Republiek)
• De zuidoostkust van de Verenigde Staten (Florida, Louisiana)
• Midden-Amerika (bijvoorbeeld Mexico, Belize)
• Delen van Zuidoost-Azië en het zuiden van Japan

Het orkaans​eizoen verschilt per regio, maar in het algemeen geldt:

• Atlantische Oceaan en Caribisch gebied: juni t/m november, met een piek in augustus en september.
• Westelijke Stille Oceaan (Azië): het hele jaar door mogelijk, maar piek van juli t/m oktober.
• Zuidelijke Indische Oceaan (bijv. Australië): november t/m april.

Reis je naar deze gebieden binnen het orkaanseizoen? Dan is het verstandig om het actuele weer en eventuele waarschuwingen goed in de gaten te houden.

Orkanen kunnen grote impact hebben: vluchten worden geannuleerd, wegen raken onbegaanbaar, en hotels kunnen schade oplopen of zelfs tijdelijk sluiten. Bovendien zijn orkanen niet alleen gevaarlijk door de wind, maar vooral ook door de enorme hoeveelheden regen en mogelijke overstromingen.

Gelukkig geven meteorologische diensten vaak al dagen van tevoren waarschuwingen af. Moderne technologie maakt het mogelijk om orkanen vroegtijdig te volgen en indien nodig maatregelen te treffen, zoals evacuaties.

Als er een orkaan dreigt, volg dan altijd de aanwijzingen van de lokale autoriteiten en blijf binnen of zoek een veilige schuilplaats.

Reis je naar een gebied waar orkanen voor kunnen komen? Dan zijn er verschillende manieren om daar als reiziger mee om te gaan. Wat je doet, hangt vooral af van hoe serieus de dreiging is of lijkt te zijn.

Dit kun/moet je doen:

• Controleer voor vertrek het weerbericht en eventuele orkaanwaarschuwingen.
• Kies indien mogelijk voor flexibele vliegtickets en accommodaties met soepele annuleringsvoorwaarden als je tijdens het orkaanseizoen reist.
• Is de dreiging serieus? Registreer je dan bij de ambassade via de informatieservice van Buitenlandse Zaken, zodat je bereikbaar bent in geval van nood.
• Zorg dat je op de hoogte bent van het lokale evacuatieplan, zeker als je verblijft in een kustgebied.
• Volg altijd het advies van lokale autoriteiten en ga niet zelf “stormchasen” uit nieuwsgierigheid. Als toerist word je meestal via de accommodatie goed op de hoogte gehouden van wat het actuele plan is.

Om de kracht van een orkaan uit te drukken gebruikt men op de meeste plekken ter wereld de schaal van Saffir en Simpson. Deze classificatie deelt de orkanen in vijf orkaanklassen in en aanvullend twee klassen voor een tropische storm en een tropische depressie.

De indeling volgens de schaal van Saffir en Simpson:

Orkanen kunnen een vernietigende kracht hebben. Bij klasse 1 orkanen beperkt de schade zich over het algemeen tot lichte schade aan gebouwen, auto’s en natuur. Een klasse 2 orkaan kan voor aanzienlijke schade aan bomen en gewassen zorgen, alsmede voor grotere schade aan gebouwen. Een klasse 3 orkaan kan zorgen voor grote schade aan gebouwen, auto’s, straatinrichtingen, bomen en gewassen.

Bij een klasse 4 orkaan is er meestal sprake van grote schade aan gebouwen, huizen, natuur en straatinrichtingen. Complete daken kunnen weggeblazen worden, bomen kunnen uit de grond gerukt worden en gebouwen kunnen (deels) vernietigd worden. Een klasse-5 orkaan zorgt voor enorme schade aan alles wat op het pad van de orkaan ligt. De natuur kan door een orkaan van de 5e categorie onherstelbare schade oplopen.

Niet alleen de wind vormt een gevaar bij een orkaan. Water vormt niet zelden een nog groter risico. Dat kan op twee manieren gebeuren. Allereerst zorgt een orkaan voor soms enorme hoeveelheden neerslag. De overvloedige neerslag is het gevolg van het vele water dat door het tropische systeem als het ware uit de zee omhooggetrokken wordt om later boven land weer te vallen in de vorm van zware regen.

De hoeveelheden neerslag kunnen binnen een gebied van zelfs meer dan duizend kilometer van de kern oplopen tot honderden millimeters binnen één etmaal. Veel schade van orkanen komt dan ook voort uit overstromingen die ontstaan door het vele hemelwater dat via de normale wegen niet weg kan. Nog vernietigender kunnen de modderstromen en/of aardverschuivingen zijn die voortvloeien uit de overvloed van regenwater.

Een ander risico dat een orkaan met zich meebrengt, is de stormvloed die de kustgebieden kan teisteren. Afhankelijk van de kracht van de orkaan kan de stormvloed meters boven het normale niveau uitstijgen. Bij en klasse 4 of 5 orkaan hoort een stormvloed die gemiddeld minimaal 4 tot 5 meter boven normaal uitkomt. De gevolgen voor bouwwerken direct langs de kust kunnen dan catastrofaal zijn.

Als een orkaan eenmaal land bereikt neemt hij vaak snel in kracht af. Binnen enkele uren kan een klasse 1 of 2 orkaan in kracht afnemen totdat er een tropische storm overblijft. Dat komt doordat de voedingsbodem voor de orkaan, warm zeewater van minimaal 26 graden Celsius, op het land ontbreekt. Een andere manier voor een orkaan om in kracht af te nemen is als de omstandigheden die nodig zijn voor een orkaan afnemen of zelfs verdwijnen. Dat is het geval zodra het systeem boven koeler zeewater komt, wat meestal het gevolg is zodra de orkaan van de evenaar wegdraait naar koelere gebieden.

Zolang het systeem zich binnen de tropische zone begeeft (tussen breedtegraad 5 en 20) kan de kracht weer toenemen zodra de depressie of orkaan het land verlaat en weer boven het warme zeewater komt.